Penerbit SituSeni

Kamis, 10 Juni 2021

KABELEJOG ASIH - Bagèan 16

Yasana Queen Erni 

16

Karasa awak aya nu mayang. Kapaèhan sih henteu, soalna masih kadéngé kénéh jelema ting haréwos. Kadéngé kénéh aya sora ibu-ibu anu semu mangkeuheulkeun. Kuring disarékeun na korsi sofa, nu aya di toko emas Sagara. Masih kénéh lenglengan. Aya sora lalaki anu ménta minyak kayu putih. Tuluy aya sora anu hideng pangampihankeun tas.

Sirah asa pinuh ku cika-cika, beurat, oge panon asa digantungan barbel. Lalaunan kaang-seu minyak kayu putih. Téténjoan mimiti ray béngras. Lalaunan katempo loba jelema anu ngarogrog. Cipanon karasa haneut, ngeyembeng na kongkolak panon. Lalaki anu gigireun, nyusu-tan cipanon. Sigana anu milu mayang. Dada kuring mimiti naék turun, émosi mimiti kapan-cing deui, ari ras inget kajadian. Sirah karasa aya anu mencétan.

"Buuu... Tos émut...?" Ibu-ibu anu men-cétan sirah, nanya lalaunan.

Kuring ukur unggeuk saeutik. Lalaki anu tadi inisiatip mayang, menerkeun posisi kuring sina rada diuk. Awak pasiksak. Areungap ongkoh, dirogrog ongkoh. Si Enci nu boga toko, nitah méré nginum ka nu ngarogrog. Song gelas palas-tik warna bodas, diasongkeun ka kuring. Kuring narima, bari leungeun ngadégdég, leuleus ku itu ku ieu. Raramo karasa rada haneut. Haneut nu na gelas palastik, pindah kana dampal. Regot cai haneut ngabaseuhan tikoro nu garing, tangtu milu nalangsa. Saeutik-saeutik nungarogrog ngurangan. Hawa karasa leuwih ngeunah, teu areungap teuing kawas tadi.

"Ibu nganggé angkot, atanapi mobil?" ceuk ibu-ibu.

"Motor, Bu." tèmbal kuring, curuk nun-juk motor nu diparkir peuntaseun toko. Kabéh nuturkeun curuk kuring.

"Duh, pami ibu keresa mah, teu sawios dijajap ku abdi, hawatos." sora lalaki nawaran mani simpati.

Aya benerna ogé. Kuring moal maksa-keun balik sorangan. Kajeun muruhan. Asa teu walakaya, mun kudu mawa motor dina kaayaan kieu mah. Bener-bener teu sanggup. Duh, sok komo mun inget kana ucapan Si Papah, sangkan kuring balik ka ambu.

Ya Allah.... Ambuuuuu, hapunten Deuis, kieu geuning gaduh anak tèèèh. Batin ceurik maratan langit, ngocéak maratan jagat. Sok emut ka ambu, anu sok nyebut Deuis ka kuring, padahal manéhna masihan jenengan kuring teh, Sofia. Saking ku nyaahna. Deuis téh geulis, cenah.

Duh, kabayang mun Ambu apal carita kahirupan kuring kieu. Curucud cipanon teu bisa kabendung. Rumasa, ari keur kieu, karasa pisan hirup lamokot dosa, ka nu jadi kolot. Boraah ngabagjakeun, kadua mulang tarima, geuning kalahka milu nganyenyeri haténa. Duh Pangéran, hapunten abdi. Kabayang raray Ambu jeung Abah anu geus kawilang kolot. Duanana éta nu matak kuring sumanget hirup. Da sidik teu boga turunan. Kabayang rajétna haté kolot. Sok komo kuring anak samata wayang. Nu bener-bener ditanggeuy asa ka nu endog beubeureumna. Kuring ngagukguk.

"Bu... Sing sabar... Bilih badé ka bumi abdi heula atuh." ibu ibu anu simpati kana kajadian kuring, ngabuyarkeun lamunan kuring.

Song ngasongkeun tisu.

Kuring langsung narima tisu. Cipanon disusutan, sangkan ulah ngaburubut teuing.

"Hatur nuhun kana kasaéan ibu, Bu..." sora kuring ngageter... Rongkah, pinuh ku rasa sedih.

Haté masih bimbang, antara balik heula ka imah, atawa langsung ka Ambu. Duh, éta Si Papah mani béntés pisan nitah balik ka Ambu téh. Siga cai ngagolontor. Teu pisan-pisan ngaragap rarasaan pamajikan. Bener-bener éta awéwé geus moékkeun alam pikiran Si Papah.

"Ibu uihna ka palih mana?" tanya tukang roko, bari ngajaga kios leutikna, nu némpél ka tukang emas.

Kuring nyebutkeun alamat kolot. Enya, haté geus paheut, rék langsung wé ka bumi Ambu. Urusan geus di ditu mah, kumaha engké wé. Sirah masih beurat, ngan awak teu pati ripuh teuing. Tapi kuring rék maksakeun balik ka imah. Sakumna nu aya di dinya, mimiti balubar saeutik saeutik. Tinggal 4 urang nu masih di gigireun. Lalaki anu milu mayang, ibu-ibu anu nawaran balik ka imahna, jeung bapa-bapa nu boga kios roko leutik. Si Enci wé.

"Hayu atuh, bilih bade uih ka bumi abdi," ibu-ibu anu maké tiung kekembangan, bangun melangeun.

Ari keur kieu, mani asa boga lanceuk. Duh Pangéran, karaos pisan, barélana. Padahal warawuh gé henteu. Meureun ieu anu disebut pepelakan mah kumaha urang. Urang melak kahadéan, geus tangtu ayeuna, isuk apa jaga gé, bakal kahadéan deui anu bakal kuurang ditarima. Eta mah geus rumus ti dituna. Tinggal sabarna.

"Abdi badé ka bumi Ambu." Lalaunan némbal teh, bari menerkeun posisi diuk.

"Muhun wios atuh ku Akang dijajapkeun dugi ka bumi, pami kitu mah," ceuk ibu-ibu éta deui.

Si lalaki unggeuk. Ikhlas bangunna mah. Saméméh nganuhunkeun, kuring ménta nomer telepon ibu Mimin, kitu ngaran ibu-ibu nu nulungan téh. Rèk dijadikeun dulur pakukumaha. Teu poho kuring nganuhunkeun ka si Enci. Cuék-cuék gé, geus méré tempat, masing saayana gé. Si Enci ukur mangkahadékeun, sangkan kuring sing ati-ati di jalan.

Kuring ditungtun Bu Mimin jeung Kang Rusman. Konci motor dibikeun ka Kang Rusman. Geus merenah diuk na motor, kuring jeung Kang Rusman ngageuleuyeung, bari dituturkeun ku teuteupna Bu Mimin. Kang Rusman tipeu lalaki anu talatén. Motor dibawa lalaunan, teu rurusuhan. Apik milihan jalan. Sajajalan teu pati loba anu diomongkeun. Sigana ngartieun, kuring moal pati ngeunaheun mun loba ditanya. Tapi ari teu ngobrol pisan, asa éra. Piraku teu nanya eutik- eutik acan. Basa-basi.

"Abdi tos 4 taun Bu, janten tukang par-kir payuneun toko emas éta téh." pokna, basa kukuring ditanya tiiraha gawé di dinya.

"Oh, muhun... Kapungkur mah, aya bapa- bapa anu suwing, anu sok markiran di dinya téh, nya Kang..." Ceuk kuring bari mukakeun kaca hélm. Eungap.

"Sumuhun, Mang Péndi. Ayeuna mah parantos almarhum."

"Innalillahi... Kutaaan, pantesan atuh."

"Muhun, pupus, teu damang asam urat saurna téh, Bu."

Kuring unggeuk, teu sadar yén Kang Rustam moal ningali kuring anu keur unggeuk.

 

***

Rabu, 09 Juni 2021

CAHAYA, puisi Eka Ros

CAHAYA

Dari cahaya menyeruak kehidupan, mengurangkan kelaparan.
Dengan cahaya, jamur pucat sekarat
Perlahan hangus, lantas sirna
Kayu-kayu terkarsinogen
Bagai baru sembuh dari opname
Tegak mengokoh bersih bening
Mengabarkan kesehatan
memantulkan kencana pada serat-serat coklat muda

Kehidupan rumah tangga berseri
Dengan perjamuan alam
Tuhan menebarkan rizki
Tanpa manusia memeras keringat
Cukup membuka ruang-ruang bagi cahaya
Maka Tangan Tuhan mengirim apel, anggur, cabe rawit
Meja perasmanan mengukirkan senyum kehangatan
Jiwa-jiwa sehat dengan syukurnya
Akur dalam kenyang tanpa kekurangan.
Itulah mukjijat cahaya.

K' 🌹

26 Maret 2021

JIKA

Oleh K' 🌹

Jika penyakit hati bertamu
Jangan biarkan sepi mencarimu
Lalu ia menggodamu
Untuk memelosok jauh ke dalam gelap rimba
Syukuri kakimu
Pasakkan ia ke bumi
Tegakkan jiwa, tengadah ke langit
Temukan gelimang bintang
Kuning kemuning mengemas
Takjubkan pikirmu pada keluasan jagat
Di sana, tak kan kau temukan
Kesempitan 
Yang begitu mudah menggelincirkan
Maka
Seperti bintang di langit
Semarakanlah hatimu.
Jangan beri kesempatan ranjau ranjau risau memerosokkanmu
Pelihara bahagia,
walau tak bahagia
Goreskan kembang-kembang senyum
agar membekas di hati yang mampir menatapmu

Kmsn, 1 April 2021


IBROH MUSIBAH

Oleh K' 🌹

Kengerian, kegetiran adalah manifestasi kepapaan insan
Peristiwa dahsyat menggali potensi iman manusia
 untuk kembali kepada fitrah
Mengingat hakikat hidup,
Menerawang akhirat
Kefanaan itu nyata
Manakala dunia terlihat porak poranda
Gunung diledakkan, isinya dihamburkan
Tanah direkahkan, bumi diguncangkan
Manusia sempoyongan mencari pegangan
Dan laut memuntahkan gelombangnya
Air disurukkan, didesakkan pada kelenaan manusia nan hubuddunya
Semua adalah kasih sayang Sang Pencipta
Menegur makhluknya untuk kembali meluruskan diri
Menata, membenahi
Memulai lagi meniti dengan lebih hati-hati.

Maut mencabut dengan panca warna
Dan bagi yang hilang nyawa hakikat sama
Kesiapan bekal di tangan adakah memenuhi?
Dan yang dilepas dengan fenomena mencekam itu
Adalah hadiah baginya memupus dosa
Sedang bagi kita bungkusnya adalah hikmah.
Semoga kita dipelihara-Nya dalam husnul khotimah
Aamiin.

Bjr, 28 Apr' 21


SETITIK

Oleh K' 🌹

Setitik tidak berbalas sepercik
Apabila iklas turun ke tangan
menitipkan kemakmuran
Jangan katakan
Jangan diingat
Berjalanlah mengendap
Cari dan temukan mereka yang berpengharapan
Memberilah dengan sejuk
Tiuplah panas, dengan merunduk
Sembunyilah dari kekaguman alam
Mohon ampunlah kepada Sang Pencipta yang rido menitipkan
Yang bersamanya derajatmu mengentas
Desau angin berkabar ke penjuru langit
Malaikat menasbihkan
Tetaplah pada jalan setapak
Jalan orang orang yang menyederhanakan.

Semoga tercapai kemuliaan
dengan rasa tak menjadi sesiapa ....

Banjaran, 10 Mei 2021


KENANGAN

Kenangan merapuh luruh
dalam genangan melintas sunyi
Tiada yang abadi!
Kebersamaan betapa pun singkat
Betapa pun luka menikam
dalam renyah permainan lidah
Ataupun cuma karena hati rawan merajuk
Lalu saling bungkam dalam tahta ego
Kepergian itu mencekat
Rindu tak mengalir
Deras di dalam jadi hujan
Maafkan!
Untuk sepotong kisah
yang kini hanya serpih

Semoga aku, kamu
Tetap dalam ukhuah
Rentangan doa jadi jembatan silaturahim
Dalam kasih, tiada pisah

K' 🌹
8 Mei 2021

KABELEJOG ASIH - Bagéan 15

Yasana Queen Erni 

15

Saprak panggih di tukang és kalapa ngora, kuring mimiti remen chat jeung Pa Irfan. Saling curcor. Saling titip pasangan, bisi aya informasi anu sakirana nyaangkeun jalan pikiran. Saling ngingetan. Asa aya batur pakukumaha.

Bingung ogé, rék laporan hal Néng Sari téh, sabab Néng Sari gé babaturan kuring kénéh. Asa teu ngeunah, sieun majar rék ngaruntag-keun rumah tanggana. Sok komo can katohyan bener henteuna bobogohan jeung Si Robi. Sieun malah jadi fitnah. Tungtungna mah, laporan ngeunaan Néng Sari, difilter heula ku kuring. Teu saujratna teuing dibéjakeun ka Pa Irfan. Tapi kuring mah oomatan ka Pa Irfan, sangkan tong aya nu disumput-salindungkeun, saumpamana ningali atawa apal béja ngeunaan Si Papah.

Salila ieu, euweuh nu matak pibahayaeun. Manéhna soméah tur sopan. Jajauheun cunihin. Teu, teu saeutik gé. Hiji mangsa kuring narima telepon ti Si Dédéh, geus katebak, buruduuuul wé, eusi nu aya na haté ngaburudul. Teuing atuh, ka Si Dédéh mah, haté téh sok uduh, teu bisa rékép kana rusiah.

Pas dibèjakeun sok konték jeung Pa Irfan, Dédéh malah ngageuhgeuykeun, cenah, kahadé bisi jadi kagémbang. Kuring kéképéhan, teu ruma-sa bakal boga rasa lain ka Pa Irfan. Ukur batur curhat. Titik.

Bérés teteleponan jeung Dédéh, bangun anu terus rasa, Pa Irfan nelepon. Kuring cicing babaraha detik. Antara diangkat jeung henteu. Biasana mah, mun rék nelepon, manéhna sok nga-WA heula. Teuing mun pohoeun.

Lalaunan hénpon dipencét kenop "tarima". Sora khas Pa Irfan langsung minuhan rohangan haté. Tapi pas Pa Irfan méré nyaho permasa-lahan, kuring leuleus meuyeu, lir dipupul bayu. Cenah Pa Irfan ningali Si Papah keur di toko emas "Sagara". Duh, Ya... Allah... Naaa ari lalaki, sok babari pisan kaolo ku awéwé modél kitu. Racun dunya. Teu karasa, sugan, Si Papah mah, keur dikedut ku Si Sofia Foréver.

Sora Pa Irfan geus teu puguh kadéngéna. Awak asa disuntrungkeun, tuluy dibawa lumpat. Geus rérékép jeung maké tiung sakeunana, belenyeng wé, kuring maké motor bari lahaolla. Ari kapeurih mah teu bisa dikukumaha ku batur. Motor lumpat tarik pisan. Teuing kabeneran teuing lain, tapi da lamun dititénan mah, sagala rupa gé taya nu kabeneran. Geus diguratkeun ti dituna.

Bener ogé, mobil Si Papah markir kénéh di hareupeun toko emas. Rét kuring ngarérét ka lebah jero toko. Euweuh duanana gé. Tadina, kuring rék mapayan toko emas, dipikir-pikir, kacapé-capé. Mending ngadagoan di gédéngeun mobil si Papah. Motor diparkirkeun di peun-taseunnana.

Kuring satengah keketeyepan, niat rék ngahongkeun duanana. Panon poé anu éréng-éréngan geus teu dirasa. Késang ngucur minuhan awak. Késang sagala rupa. Jantung ratug, leuwih-leuwih keur diberik jurig. Panon rurat rérét kaditu kadieu. Geus teu genah cicing. Mobil nu parkir gigireun mobil si Papah lalaunan mundur, tuluy indit. Ayeuna awak kuring ukur kahalangan tihang umbul-umbul, anu kabeneran nanceb gigireun mobil.

Kaén umbul-umbul luak léok katebak angina. Dua dedegan nu kukuring keur didago- dago, tembong ngolébat. Gebeg, haté ngagebeg.  Kuring mundur saeutik, sangkan teu kacirieun ku maranehna, nu rék ka nu mobil. Léngkahna beuki deukeut, beuki heureut. Haté asa dicampur beleson. Dar dér dor teu pararuguh. Tas nu nyoléndang, dikatukangkeun. Lalaunan kuring pindah ka tukangeun mobil. Leungeun si Papah digandéng ku Si Sofia, geugeut pisan. Sirahna disarandékeun kana puhu leungeun Si Papah.

Pas duanana aya di hareupeun mobil, kuring ujug-ujug wanian, maké daék nyampeur-keun sagala rupa.

"Pah, na Papah rék kieu waé?" kuring neuteup seukeut.

Si Papah bangun anu kagét ujug-ujug aya kuring. Panonna satengah nolol. Leungeun si Sofia lèsot sorangan. Kuring ngabetot leungeun Si Papah. Haté ngagugudag, dada nyéak. Sigana mun neundeun liweteun, bakal asak saking ku ngagedurna.

Léngkah Si Papah pered, sing horéng dita-han ku Si Sofia. Kuring mureleng, napsu mimiti kapancing. Tadina mah, urusan téh rék jeung Si Papah wungkul, tapi kagok ari geus kieu carana mah.

"Naon maksudna, Ibu ngahalangan salaki batur?" kuring nantang.

"Ibu saha? Naon maksudna Ibu ngabe-benyèng Akang?" teu kireum-kireum, Si Papah diakangkeun ku manèhna.

Sugan bongé. Geus puguh kuring nyebutkeun yén anu dibenyéng téh salaki kuring. Beuki wé ceuceub.

"Ieu salaki abdi, Ibu saha? Ohhhh ieu anu disebut pelakor téh? Perebut laki orang? Aya ku saé atuh, Bu... Sanés Ibu gé tos gaduh carogé?"

Rey beungeut Si Sofia beureum. Teu puas kitu, kuring nambahan carita deui.

"Cik atuh Bu, tong hawek... Badé di ka manakeun Pa Rahman, sakitu bageurna?" kuring nyanyahoanan.

Plak.

Leungeun Si Sofia ujug-ujug ngagaplok beungeut. Serrrr getih na sirah langsung naèk. Kuring napsu. Gampleng-gampleng Si Sofia digaplokan. Awakna disurungkeun ka nu mobil. Tas solèndang kuring ragrag. Kuring ngamuk. Si Sofia ngalawan. Gep raramo Si Sofia kana tiung, tuluy dibenyèng ka tukang. Kuring asa kacekék, leungeun kuring nyekelan leungeun manéhna, anu keur ngabenyéng tiung. Geus kacekel mah, gewewek kukuring digégél satarikna. Goak Si Sofia ngagoak. Leungeunna leupas.

Si Papah misah, awak kuring jeung awak Si Sofia dihalangan. Leungeunna anu badag mampu jadi panghalang. Kuring dicarékan bé-béakan. Majar kuring teu boga étika, majar bolo-ho, teu éra ku sabudeureun, majar ngérakeun salaki. Kuring teu éléh-géléng, nyarita laklak dasar hareupeun Si Papah, yén Si Sofia mah ukur ngamangpaatkeun.

Lain kadua sadar, awak kuring malah disurungkeun, terus nitah Si Sofia asup ka nu mobil. Kuring neunggeulan si Papah gemes, bari ceurik. Anu ngaliwat tungtungna mah narempo-keun, bari teu wani misah. Ngan bangunna kararunyaeun ka kuring. Si Papah nyurungkeun awak kuring deui, bari nitah balik ka Ambu.

Langit ngadadak poèk mongkléng.

 

***

Selasa, 08 Juni 2021

KABELEJOG ASIH - Bagéan 14

Yasana Queen Erni

14

Satpam nu hokcay, ukur nuturkeun gerak-gerik kuring. Teu loba carita, kuring ngaja-lankeun motor lalaunan, ka luar aréa pabrik, bari bingung rék nuturkeun ka lebah mana. Apal pikieueun, baheula kungsi aya anu sok datang ka sakolaan, nawarkeun alat détéksi di mana ayana barang urang, mangrupa chip. Cara gawéna, si chip éta téh ukur ditémpél di tempat nu nyum-put, jarak 5 nepi 10 kilo mah, bisa kadétéksi. Kaduhung teu meuli. Tapi da kaduhung ayeuna mah, lain solusi.

Luak lieuk bingung, da geus puguh basa mobil si Papah ka luar, teu kaciri, da kahalangan bénténg. Rét, ka si tétéh tukang dagang loték, anu di peuntaseun jalan téa... Keur nundutan, geus moal eucreug, mun ditanya. Rét ka kios roko beulah kéncaeun pabrik, keur diriung ku nonoman, bari cacalakatakan, bangun meunang kabungah nu gedé. Nikmat pisan.

"Kang, punten, manawi aya nu ninggal, mobil bodas anu nembé ka luar pabrik?" kuring wawanianan megat obrolan nu aya di kios.

Anu keur saleuseurian langsung jep, siga gaang katincak. Kabéh sakumna nu aya nempo ka kuring.

"Kumaha, Téh?" nu boga kios malik nanya.

"Muhun, manawi aya nu ninggal, mobil bodas anu nembé ka luar ti pabrik, jig na ka palih mana?"

Sababaraha detik euweuh nu ngajawab, ting haruleng, bangun keur ngaréka, nginget-nginget kajadian nu tadi geus kaliwat.

"Kadieu..." dua urang lalaki, mani bareng ngajawab, bari tutunjuk. Hanjakal, leungeunna teu kompak. Nu hiji ka lebah kénca, nu hiji ka lebah katuhu.

"Nu balég atuh, Sim, kumaha ngabéjaan téh, teu kompak pisan." tukang kios nahan seuri.

"Oh, hatur nuhun... Wios...." kuring teu loba omong.

Moal pibalégeun kieu carana mah. Kuring mutuskeun nelepon Si Sofia. Susuganan diangkat. Ah, dasar Forevpret, sababaraha kali dikonték, teu diangkat. Tungtungna motor digas arah balik. Percuma da ditéangan gé, teu puguh. Sajajalan mikiran Si Papah nu geus tèga nga-nyenyeri. Piraku kudu diduakeun sing cilaka mah.

"Gusti... hapunten abdi... Na mani kieu-kieu teuing lalakon hirup. Asa ku tebih sareng nu ngarana sakinah mawadah warohmah téh," kuring norowéco sorangan.

Lebah tukang és kalapa ngora, kuring niat rék istirahat, teu kuat ogé tikoro, halodo karasana. Saenggeus dieureunkeun mah, konci motor dicabut. Gék diuk na korsi palastik warna héjo ngora, anu geus disadiakeun. Tukang kalapa sigep. Ketrak-ketrak, kalapa dibeulahan. Can gé mesen. Song kalapa diasongkeun.

"Ah Mang, kolot Ning, ieu mah." kuring protés.

"Oh, kirang ngora, nya, Téh... Mémang, anu ngora mah, langkung ngagoda, langkung seger," tèmbalna haré-haré.

Serrrrr getih asa lumpat gancang pisan naék kana sirah. Maksudna naon, tukang kalapa maké ngomong-ngomong nu ngora. Kasebelan. Asa hayang ninggangkeun kalapa éta tungtung-na mah.

"Badé nganggé cigula beureum, moal, Téh?" tanyana.

Kuring horéam ngajawab. Ukur gideug. Teuing kuring keur sénsi sugan, tukang kalapa ngomong naon, dihartikeun kuurang naon.

Song kalapa anu lumého diasongkeun. Teu poho séndok jeung sedotannana. Regot, regot, kuring ngaregotan, nikmat pisan. Tikoro anu garing, jiga paceklik disiram hujan.

Keur ngeunah-ngeunah ngaregotan cai kalapa ngora, ujug ujug aya mobil hareupeun. Reuwas ogè aya mobil Pa Irfan, diparkir gigireun motor kuring pisan. Kuring rikat melong nembus jero kaca mobil. Teu kaciri, da maké kaca pilem. Bangunna kaca pilemna anu ukuran 60 persénan.

Sora panto mobil anu muka, ngagiring panon nuturkeun, nempo saha anu turun. Singhoréng Pa Irfan.

"Mana Néng Sari, Pa?" kuring cengkat.

Solongkrong leungeunna disolongkrong-keun. Pa Irfan imut. Duh, éta imutna, teu éléh seger jeung kalapa ngora anu keur diregot.

"Ih, puguhan sugan téh nuju sareng Ibu." Gèk manéhna diuk gigireun. Kuring ngeleter. Asa canggung. Diuk ngésér saeutik. Api-api méré tempat.

"Henteu, Pa... Acan kantos kontékan deui," témbal kuring bari ngayun-ngayun suku.

Pa Irfan mesen kalapa ngora ogé.

"Duh, kumaha rék ngomongna, nya. Asa ku karagok. Hayang amitan." haté galécok.

"Sanés, Bu... Abdi nembé ningal mobil bodas, sapertos anu tuang Raka. Ari sugan téh sareng ibu... Mung ditididan, tapi teu ngawaler. Ari pas ayeuna, ningal Ibu nuju nyalira di dieu."

"Di mana, Pa?" jantung mimiti ratug.

"Èta, di apoték Kasih, tapi duka ayeuna mah, sigana tos teu aya."

Bener ogé, mun ngudag logika, ka apoték paling rék meuli ubar. Moal ngadon lila, ari keur teu ngantri mah. Komo deui ayeuna mah poé dines. Kuring nenang-nenangkeun manéh. Bari jeung nyobaan mikir panjang.

"Duh, ku hanjakal, tadi basa keur di pabrik bulu mata, teu ménta alamat imah Si Sofia Foréver..." kuring ngocoblak sorangan na jero haté.

"Tambih deui, atuh, Bu... Kalapana." sora tukang kalapa ngagètkeun lamunan.

Kuring anu keur nyedotan gelas kosong, langsung sadar. Tukang kalapa nyéréngéh konéng. Si  kasebelan, geus néang gara-gara deui wé. Rét kuring ka Pa Irfan, ukur leungeunna nu nga-manggakeun bisi rék pesen deui. Teu ngomong, da keur anteng jeung sedotan ogé.

Kuring gideug sopan.

Nempo kuring kawas anu bingung, Pa Irfan surti. Geus bérés-bérés nginum kalapa mah, manéhna ngajak ngobrol lalaunan.

"Tong janten émutan, Bu... Sareng rérén-cangan kantorna, éta téh."

"Sanès, Pa...justru sareng anu dicuriga ku abdi téa... saleresna. Abdi nuju ngudag aranjeuna, Pa... Mung kabujeng mabur," kuring teu sadar, bet langsung curhat. Kagok.

"Ngudag ti mana, kitu?"

"Ti tempat damelna, Pa.. nyaéta..."

Tukang cikalapa bangun képo. Awakna nukangan, tapi cepilna siga anu direbing-rebing. Kuring méré kodeu ka Pa Irfan. Curuk ngahaja diantelkeun na biwir, supaya ngobrolna tong tarik teuing. Tukang cikalapa bangun terus rasa keur diomongkeun. Lieuk, manèhna ngalieuk ka lebah kuring jeung Pa Irfan. Kuring asa katohyan.

 

***

ARAH KARYA SASTRA - Bagian 1

Oleh Doddi Ahmad Fauji

Kenapa manusia mesti menulis, dan kenapa karya sastra mesti ditulis? Buat apa? Untuk apa?

Saya patut bersyukur, kini makin meruyak orang yang bergiat dalam menulis, termasuk menulis karya sastra, apakah itu puisi, prosa (drama jarang ditulis), pun artikel bebas alias esay. Dulu mah waktu kuliah tahun 1990 hingga 1997 (saya kuliah tepat waktu, 7 tahun), kawan yang suka menulis tidak sampai 25% dari jumlah yang ada. Sekarang di kampus, mahasiswa yang suka menulis bisa jadi lebih dari 50%. Juga masyarakat, termasuk tetangga, yang mulai menulis tampak makin meggeliat. Kemajuankah?

Saya bisa digolongkan ke dalam punggawa kelas puritan nan paedagogis, disebabkan saya kuliah di Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, FPBS, IKIP Loh., dan belum menjadi UPI Bandung, maka ujung dari aktivitas menulis termasuk karya kreatif sastra, bagi saya adalah sebagai sarana pendidikan. Diksi ‘sastra’ itu kan dari bahasa Sansakerta, yang artinya media pembelajaran. Sebetulnya jika ‘ngurek’ atau ‘neger’ belut pun jadi sarana pendidikan, maka ‘ngurek’ dan ‘neger’ harus disebut sebagai sastra pertunjukan, atau pertunjukan sastra.

Dengan kata lain, sastra itu adalah piranti yang berinisial l'art pour homme (kesenian untuk kemanusiaan), dan bukan semata seni untuk masturbasi seperti sekarang kian menggejala.

Adapun makna dan tujuan pendidikan, selalu dikembalikan ke Trilogi pendidikan yang dicetuskan oleh Mas Ki Hadjar Dewantara, yang bunyinya (sudah pada tahu kan?)

Pada era Mendikbud dijabat oleh kiyai Ing Wardiman Djojonegoro, suka ada plesetan dari ‘trilogi’ menjadi ‘caturlogi’ pendidikan, yang bunyinya begini:

1. Tut wuri handayani (Jika kau berada di belakang, maka beriloh dorongan kepada yang di depan).
2. Ing madya mangun karsa (jika kau berada di tengah, maka bangunlah gagasan).
3. Ing ngarsa sung tulada (jika kau memiliki karsa, maka jadilah contoh yang baik).
4. Ing Wardiman Djojonegoro (Kalau sekolah atau jadi sastrawan, harus lulus atuh euy, kedah jujur, supaya negara kebawa jaya: Berat Jendral!).

Saya ujug-ujug teringat sastra ketika di suatu petang kian meremang, dalam rintik hujan masih mengguyur, dan harus melanjutkan perjalanan dengan samar arah tempuh. Di hadapan, tampak hutan lebat, kanan bukit, kiri jurang, di seberang jurang tampak bukit berselimut kabut, matahari sudah lingsir, senja kian temaran perlahan, dan nyali saya tiba-tiba ciut, karena akan memasuki jalan yang dipayungi rumpun bambu di kanan kiri, pohon-pohon besar, seorang diri, berkendara roda dua. Di depan tampak benar-benar poek, dan sinyal googlemap terlihat lup-lep. Saya ingat meong congkok yang galak, ular piton yang bisa membelit, maung kajajaden yang suka ujug-ujug hadir di hadapan, atau ririwa dan bagong teler, dan lain-lain. Dalam hati saya berbisik: Lanjutkan jangan, lanjutkan atau balik lagi?

Rasa kasih dan cinta telah mengusir semua ketakutan dan kecemasan. Ia menjelma sepenggal puisi, lalu puisi jadi jadi mantra untuk mengusir bala, jadi doa yang meneguhkan hati:

"Sima aing sima maung. Aing leuwih nyiliwuri batan jurig batan dedemit. Prung mamprung. Poek jadi caang, owa jeung surili jadi balad, oray nyingray bueuk unggeuk. Sakabeh sato nu galak atawa harak, taya kawani ka kami, da wungkul Pangeran nu Kersaning Kawasa. Puah!"

(Auraku arura harimau. Aku lebih halus dari mahluk halus dari memedi. Laju melajulah. Gelap jadi terang, trimatra jadi kawan, ular kabur burung hantu mengangguk setuju. Seluruh hewan yang galak dan buas, tiada keberanian di hadapanku, dan  sebab hanya Tuhan yang Maha Kuasa).

Lalu kulalui jalan itu, dan benar saja, tak ada apa-apa. Membayangkan sesuatu yang menakutkan, seringkali lebih mengerikan dari kenyataan. Rasa takut lebih menakutkan dari apapun yang benar-benar bisa membuat kita takut. Dan, aku pun sampai di tujuan.

Di tujuan itulah kudapati kabar, gempa kecil kembali mengguncang Kab. Sukabumi dan Kab. Cianjur. Sejak 2016, menurut salah satu situs yang memiliki otoritas perkara gempa, telah 11 kali Kabupaten Sukabumi ditimpa gempa. Hal ini mengingatkanku pada Gunung Krakatau di lepas laut, yang beberapa kali kentut sebelum akhirnya bener-benar berak, dengan bau belerang yang bisa membunuh, dan tsunami yang menelan sekian korban. Dalam sebuah film tentang Krakatau, yang melibatkan pemain dari Belanda, batuk-batuk itu sebenarnya peringatan, tapi manusia tidak peka, tidak segera mengungsi, dan ketika ledakan benar-benar terjadi, maka musnahlah sekian nyawa dicerna buana, dimamah segala yang bertuah.

Lini yang berkali-kali menari di Sukabumi itu, mestinya jadi peringatan bagi saya, dan mestinya para sastrawan segera menulis prosa atau puisi, esai atau apapun, yang bermuara pada pendidikan tentang kewaspadaan dan penyelamatan diri, ya semacam peringatan dini serta migitasi bencana.

Sastra tidak cukup hanya sarana untuk masturbasi, macam keributan dan meributkan kebesaran NAMA serta pemuatan di media massa. Sastra, mau tak mau, mengingatkan kepada guru saya, kiyai begawan Wahyu Sulaiman Rendra, yang berujar:

Apakah artinya kesenian,
bila terpisah dari derita lingkungan.
Apakah artinya berpikir,
bila terpisah dari masalah kehidupan.


Orang memang bebas menulis apapun, mau tentang ngaloco atau masturbasi, mau tentang renda-renda pakaian atau gincu-gincu kehidupan, mau tentang kegalauan atau kepicakan mata batin, mau curhat atau mengungkapkan dendam kesumat, mau apapun adalah bebas. Namun, tulisan akan lebih bermakna dan jadi SASTRA bila bermuara pada l'arte pour home (kesenian untuk kemanusiaan), yang bermanfaat untuk penyadaran, kewarasan, dan pemberdayaan kehidupan kini juga generasi yang akan datang.

Sastra yang hanya sarana onani, bahkan terasa memunggungi pernyataan filsuf Renne Descartes yang bersabda: Cogito er go sum (aku berpikir, maka aku ada).

Para penulis memunggungi pernyataan Descartes itu, dan memelesetkannya menjadi: Aku berbelanja maka aku ada, atau aku narsis maka aku eksis.

Ya, saya mesti menulis puisi atau esai, agar menjadi puisi atau mantra, doa atau singlar, agar saya tidak takut, dan selalu waspada, sekalipun saya berkelana sore itu, sebenarnya masih di kawasan Bandung, jadi kenapa mesti takut oleh hutan di Bandung, bukankah sudah tidak ada Maung Bandung? Maung sih ada, di depan kantor koramil berupa patung, atau dalam yel yel viking.


Bandung adalah tatar yang dilingkung oleh gunung, dan diramalkan akan ‘heurin ku tangtung’ (padat oleh kerumunan berdiri). Tapi, memang sih, sore itu aku berkelana bukan di Kota Bandung, tapi di Kabupaten Bandung Barat yang masih memiliki hutan, serta dihiasi oleh gunung-gunung kecil yang kadang terasa lucu sudah sejak dari nama-namanya: Gunung Bohong, Gunung Batur, Gunung Kembar, Gunung-gunungan, dll.

Bandung 150 ribu tahun silam, adalah berupa undakan tanah besar yang diberi nama Gunung Jayagiri. Ia meledak begitu dahsyat, menyebabkan es mencair di kutub selatan, dan efekdomino-nya membuat volume laut bertambah, sehingga dataran rendah seperti di kawasan Sunda dan Sahul, jadi terendam dan sekarang menjadi laut Jawa di barat, yang memisahkan Pulau Sumatra, Melayu, Kalimantan Jawa, serta perairan Arafuru di timur, yang memisahkan Pulau Papua dan Benua Australia.

Ini yang juga perlu kita renungkan, ternyata Sulawesi, Maluku, serta beberapa Pulau di Sunda Kecil (Bali, NTB, NTT) sedari dulu sudah berpisah, atau dipisahkan oleh laut. Perpindahan air laut dari dan ke Samudra Pasifik – Samudra Hindia, itu terjadi melalui laut yang memisahkan Sulawesi dari paparan Sunda dan Paparan Sahul. Jadi, laut Sulawesi, Maluku, Sunda Kecil dari dulu sudah ada, dan semakin dalam setelah volume air laut meningkat. Ke dalaman laut Jawa diperkirakan antara 40 – 80 meter. Sedangkan ke dalaman laut di sekitar Sulawesi dan Sunda kecil, bisa mencapai 850 meter. Kapal Selam Naggala 402 tenggelam di laut yang dalam itu, karena sangat mungkin mesinnya tak mampu melawan arus perpindahan air laut dari dan ke Hindia – Pasifik.

Dulu, sungai dari dataran tinggi yang sekarang disebut Pulau Jawa, mengalir ke laut yang mengepung Pulau Sulawesi. Sungai itu mengalir ke arah utara, lalu berbelok ke Timur. Di dataran arah utara, sungai itu bercabang-cabang, banyak jumlahnya, serupa kali, yang kini kawasan di utara itu disebut mantan kali atau Kalimantan.

Itulah Bandung, kawasan sisa Gunung Jayagiri. Eh ternyata, ledakan gunung itu melahirkan anak yang terus membesar, dan seiring dengan laju waktu, anak itu kian membesar, sehingga kembali menjadi undakan yang diberi nama Gunung Sunda atau Gunung Purba. Sekira 51 ribu tahun silam, gunung Sunda/Purba itu meledak lagi, dan makin membuat dataran Jawa yang telah terendam air, dan telah menjadi pulau, ukurannya bertambah lebar.

Dulu, laut Selatan untuk daerah Bandung itu misalnya, ada di kawasan yang sekarang disebut dengan perbukitan Pangalengan, Ciwidey, Gununghalu, dll., namun karena pantai laut selatan itu ter-uruk oleh tanah ledakan gunung Sunda/Purba, menyebabkan pantey terkubur dan menjauh dari ordinat kawasan Bandung, atau seperti yang sekarang kita lihat sebagey pantey selatan Bandung itu berada di kawasan Jayanti, Cidaun, Sindangbarang, Agrabinta.

Ini yang patut kita renungkan, Ledakan Gunung Jayagiri pada 150-an ribu tahun silam, menyebabkan lempengan bumi jadi retak, dan tanah yang berada di atas lempengan pun ikut terbelah. Seiring dengan waktu, belahan tanah itu rapat lagi, tapi jejaknya masih tertinggal hingga sekarang. Nah, jejak belahan itulah kira-kira apa yang disebut dengan Patahan.

Terdapat beberapa patahan di kawasan yang mengelilingi Bandung, dan yang paling terkenal diberi nama Patahan Lembang, yang membentang dari kaki gunung Tangkubanparahu hingga ke Pantey Selatan Jawa Barat yang berada di kawasan Jampang, Sukabumi, serta membentang ke arah Pantey Utara yang berada di kawasan Eretan, Subang. Bila Patahan Lembang yang sedang tidur itu tiba-tiba 'nguliksik' karena secara alamiah ingin berganti posisi tidur, maka gerakannya akan terasa sebagey gempa.

Aku benar-benar hawatir, pada suatu hari Patahan Lembang itu ngigow, lalu mencaci maki orang-orang yang busuk dan kemaruk, maka bencana dan musibah tak tertanggungkan akan terjadi, seperti ketika Krakatow bukan lagi kentut, namun berak dan marah.

Maka puisi, prosa, esay, atau apapun yang bisa disebut sastra, yaitu media pembelajaran, harus memiliki keberpihakan pada dunia pedagogik dan edukatif, atow apa yang disebut dengan falsafah tetralogi pendidikan butir ‘plesetan’: Ing Wardiman Djojonegoro (sastra mesti membuat negara ikut jaya).

Sisa ledakan Gunung Sunda, kemudian menjadi kaldera besar, dan lambat laun menjadi danow besar karena airnya mendingin. Kawah di danow itu tidak aktif lagi. Magma yang masih mau keluar dari bekas Gunung Sunda, beralih ke celah yang lebih kecil, dan membentuk gunung baru di kawasan setengah Utara. Gunung baru yang kecil itulah, yang kini disebut dengan Tangkubanparahu.

Sekira 3500 tahun yang silam, kaldera besar yang kemudian menjadi danow raksasa itu, mengalami kebocoran melalui sebuah celah, sehingga airnya perlahan mengalir menuju laut di sebelah utara. Tanah di sekitar aliran air danau itu lambat laun mengeras, dan itulah yang kemudian disebut dengan sungey Citarum.

Kaldera yang sudah mengering kemudian tampak jejaknya, mengerucut ke arah bawah secara landey, hingga bila dilihat dari atas, akan tampak seperti wajan, yang kadang wajan itu disebut dengan cekungan. Setelah danow purba benar-benar mengering, wajan besar itu kemudian dihuni oleh manusia yang sekarang disebut Urang Sunda. Dulu mah, urang Sunda itu disebut urang Ukur, karena Bandung yang sekarang, pernah diberi nama Tatar Ukur, dengan pemimpinnya yang kesohor bernama Dipati Ukur. (Bersambung).